Nguyễn Huy Lượng
một phong cách văn chương tài hoa
Đoàn Xuân Kiên
Nhớ Gs Lê Hữu Mục
Công chúng văn học thường gắn tên tuổi Nguyễn Huy Lượng
với tác phảm duy nhất là bài phú Tây Hồ. Cho đến nay, dường như chúng ta không
biết gì nhiều về con người nhà văn này trong bối cảnh xã hội và văn học nơi ông
sinh ra và làm việc trong suốt một quãng dài cuộc đời ông. Rất ít tài liệu sách
vở viết về ông một cách mạch lạc và đầy đủ. Có thể nói Nguyễn Huy Lượng vẫn là
một khuôn mặt mờ nhạt, lạ lẫm trong lịch sử văn học nước nhà thời cận đại.
Tôi quan tâm đến tác gia Nguyễn Huy Lượng trước tiên là qua bài phú Tây Hồ (còn gọi là Tây Hồ Cảnh Tụng, hay Tây Hồ Phú). Đây là một bài phú dài, có văn phong đa dạng, thể hiện phong cách một văn tài. Từ sự ngưỡng mộ đó, tôi để ý tìm đọc các tác phẩm khác của ông nhưng không gặp ở đâu những dẫn liệu liên quan đến văn nghiệp Nguyễn Huy Lượng. Tôi tự thắc mắc: chẳng lẽ đây lại thêm một trường hợp khác trong muôn một trường hợp mà tác giả chỉ còn lưu lại một tác phẩm? Thật khó tin một nhà văn đã viết được Tây Hồ Phú mà không còn để lại thêm một tác phẩm nào. Từ thắc mắc này, tôi càng để tâm tìm tòi về ông.
Xét cho kĩ thì không hẳn là vì thiếu thốn tài liệu xác tín mà chân dung Nguyễn Huy Lượng không được khắc họa rõ rệt. Sự thực thì có khá nhiều tài liệu liên quan xa gần đến con người và tác phẩm Nguyễn Huy Lượng, nhưng phần lớn chúng nằm rải rác trong các sách vở của nhiều nhà nghiên cứu hiện đại và trong các thư tịch cổ còn sót lại cho đến nay. Một điều kém may mắn mà tình cờ lại là một điều hay cho việc truy tìm Nguyễn Huy Lượng, là qua các biên chép bên lề một số nghiên cứu về một tác giả khác nào đó mà chúng ta hôm nay có được ít nhiều văn liệu góp phần soi rõ nhân dáng và văn nghiệp Nguyễn Huy Lượng. Tôi sẽ dẫn ra những trường hợp ấy khi giới thiệu lại các tác phẩm của ông.
Cũng qua những đối sánh tài liệu hiện còn, tôi cố gắng vẽ lại khuôn dáng con người Nguyễn Huy Lượng, trong nỗ lực vượt bỏ tình trạng thường gặp trong các sách vở viết về Nguyễn Huy Lượng, là không rõ năm sinh, năm mất, không rõ gia thế ông, không biết ông hoạt động ra sao qua các triều đại Lê mạt, Tây Sơn, và Nguyễn triều .
Mặc dù tôi không tự nhậm phần việc của người viết văn học sử mà chỉ muốn dừng lại ở việc tìm hiểu văn phong của ông, tôi vẫn thấy là sưu lục và hiệu khảo các tác phẩm của nhà văn Nguyễn Huy Lượng cũng là phần việc đáng làm đối với một tác gia đa tài trong một thời kì văn học khá phát triển sôi động nhưng nay có phần kém may mắn hơn một số khá nhiều những tác gia cùng thời kì này nhưng lại được biên chép nhiều, như thể chỉ có họ mới là những tác gia lớn.
Sau khi đã xác lập một số điểm cần thiết về con người và tác phẩm của ông, tôi sẽ dành trọn phần chính để tìm hiểu về phong cách văn tài Nguyễn Huy Lượng. Vẫn biết là tìm hiểu phong cách nhà văn thì cần dựa vào tác phẩm chính xác của họ. Tuy vậy, trong điều kiện văn liệu và tình hình khoa hiệu khảo văn học hiện nay, tôi tạm bằng lòng với những văn bản đã được khảo đính trong tập sách mỏng này.
Thiên nghiên cứu này được thai nghén từ những năm tôi tham gia giảng dạy Đại Học Hè (châu Âu) trong thời gian 1999-2003. Tại những khóa hè này, tôi gặp lại vị thầy cũ, giáo sư Lê Hữu Mục, và có bàn bạc nhiều về những vấn đề văn học Việt Nam. Đấy là một điểm chung mà hai thầy trò gặp gỡ, ngoài những đam mê chính của mỗi người (thầy Mục thì chuyên về chữ Nôm, tôi về ngữ nghĩa và phong cách học). Đề tài này tôi đã được thầy khích lệ thúc giục tôi hoàn tất; nhưng thời gian ấy tôi chưa giải được một khó khắn lớn là tìm được những văn liệu cần thiết để làm việc; tác phẩm của Nguyễn Huy Lượng trong thời gian này khá rời rạc, tản lạc. Không thể nói về phong cách nhà văn nếu tôi chưa tìm được nguồn văn liệu xác thực hay khả dĩ đáng tin là của nhà văn để lại. Nay thì giáo sư Lê Hữu Mục đã qua đời, không được nhìn thấy chút quà mọn của môn sinh.
Đoàn Xuân Kiên
No comments:
Post a Comment